Văn hóa thưởng trà ở Hàn Quốc
Uống trà vốn là thú vui tao nhã, một nét văn hoá truyền thống mang đậm phong cách Á Đông.Tuy nhiên cách thưởng trà cũng như văn hóa trà ở mỗi nước có một nét riêng biệt.
Nghi lễ thưởng trà ở Hàn Quốc có nguồn gốc từ Trung Hoa nhưng dưới sự
tiếp nhận sáng tạo người thưởng thức mang phong cách riêng của Hàn với
nghi lễ tìm kiếm sự thư giãn và hài hoà của nền văn hoá Korea hiện đại.
Văn hoá thưởng trà Korean không quá cầu kỳ và gò bó nhưng vẫn có những
nguyên tắc bắt buộc chủ yếu mang đến sự thư giãn cho người thưởng trà.
Không gian trà phải được sắp xếp trong bầu không khí thật sự thanh
nhã, gần gũi với thiên nhiên. Một nét đặc trưng trong phong cách thưởng
trà Korean là còn ở trà cụ. Mỗi vật dụng để pha trà, thưởng trà cũng góp
phần quyết định đến trà phong (phong cách uống trà). Tuỳ thuộc từng mùa
trong năm mà nghệ nhân trà dùng các chất liệu trà cụ khác nhau. Trà cụ
mùa hè gồm những bát kiểu “katade” có miệng rộng để nước trà nóng mau
nguội. Mùa thu và đông kiểu bát “irabo” giữ được nhiệt của nước trà vì
phải uống nóng. Chất liệu chủ yếu của các trà cụ là gốm sứ và kim
loại với các kiểu dáng đơn giản nhưng thanh thoát, phản ánh sự gắn kết
hoà thuận với thiên nhiên. Nổi bật là những trà cụ làm bằng gốm tráng
men mà đến nay người ta vẫn ưa dùng tạo thành một phong cách – phong
cách gốm Hagi.
Khác với Trung Hoa đánh giá chất lượng trà cụ bằng âm thanh gõ chén,
bát thì tiêu chí đánh giá của trà cụ Korean lại phụ thuộc vào mẫu mã,
đường nét màu sắc, cảm xúc của người nghệ nhân. Ngày nay “mốt mới” của
tiệc trà Korea là ngồi xung quanh một chiếc bàn thấp. Chủ nhà ngồi một
bên đun nước nóng để rửa sạch trà cụ, từ đầu đến cuối bữa tiệc. Trà cụ
nếu không dùng đến được xếp trên bàn suốt năm đậy bằng khăn vải. Bộ đồ
trà gồm có nhiều ấm pha trà màu sắc phong phú và kiểu dáng đa dạng. Trên
bộ đồ trà có các loại chén như: chén tống, chén quân. Chén tống dùng để
rót trà ra cho đều, chén quân bé hơn dùng để uống trà.
Ngay từ những buổi đầu đến với văn hoá trà, trà phong của Korean đã
thể hiện sự gắn kết giản dị và tự nhiên chất phác với ít nghi lễ, ít độc
đoán, nhiều tự do hơn cho thư giãn và nhiều sáng tạo trong cách thưởng
thức nhiều loại trà, trà cụ và đàm thoại. Chính từ đặc điểm đó ảnh hưởng
sâu sắc tới việc hình thành sự phong phú đa dạng trong cách bố trí trà
thất đậm chất Korean. Không quá quy tắc như trà thất Nhật Bản hay Trung
Quốc, trà thất Korean mang nhiều kiến trúc khác nhau, bày trí phù hợp
với dụng ý của gia chủ và tùy thuộc theo mùa.
Người Hàn Quốc thường đựng trà trong những hũ trà làm bằng sét
nặn và phải được tráng men trong lò đốt bằng củi. Trà được xúc ra bằng
một thìa gỗ có cán dài.
Người Hàn Quốc thích uống trà xanh vì theo họ trà xanh để tự nhiên là
giữ được nguyên vị ngọt chát của trà. Chính vì thế họ lựa chọn trà xanh
rất cẩn thận, phải là trà búp nhỏ đồng đều, màu xanh tươi tự nhiên. Sau
này người ta hay dùng trà xanh ướp các hương khác nhau như hương quế,
hương hoa cúc… bên cạnh đó còn có trà sâm.
Trong phương pháp
pha trà,
nước pha trà bắt buộc phải dùng nước suối, bởi họ cho rằng nước suối là
nước tinh khiết, bắt nguồn từ thiên nhiên nên giữ được vị nồng ấm tươi
ngon của trà. Nước
pha trà là nước suối mới lấy về, nước càng đầu nguồn vị trà càng ngon, nước phải được đun sôi bằng củi.
Theo quan niệm của người Hàn Quốc,
cách pha trà
thể hiện tâm thái của người pha. Người pha trà ngồi giữa bàn trà thật
thoải mái, tập trung tâm ý vào việc pha trà sao cho người khách cảm nhận
được thành ý của mình. Trước khi uống trà người chủ nhà tráng chén trà
bằng nước của một chiếc ấm đun sôi sủi lăn tăn, như một biểu hiện nhiều
may mắn.Chủ nhà lần lượt tráng ấm trà, đến chén tống, chén quân, sau đó
cho trà xanh vào ấm, rót một lượt nước nóng lên trà với ý định rửa sạch
bụi bặm rồi nhanh chóng đổ nước đầu đi. Việc đổ nước đầu phải căn đúng
thời gian, nếu để lâu thì trà sẽ bị mất vị. Tuỳ thuộc vào mùa hái lá trà
mà tính thời gian cho trà ngấm vào chén. Với lá hái tháng sáu thì phải
để lâu hơn lá hai tháng tư một chút.
Một buổi tiệc trà của Hàn Quốc được thực hiện theo nguyên tắc của bốn
điều: “Hoà – Kính – Thanh – Tịnh”. Chính vì thế luôn tồn tại nền văn
hóa thưởng trà thanh lịch, không bị ảnh hưởng quá nhiều bởi Trung Hoa
hay Nhật Bản như suy nghĩ của nhiều người. Trà đồng nghĩa với sự tỉnh
táo, thư giãn, tĩnh tâm để mưu điều thiện, tránh điều ác. Người Hàn
Quốc không uống trà nhiều, uống đặc và liên tục vì quan niệm đây là
triết học về sự tế nhị, thanh tao, sự giao hòa với thiên nhiên, sự ứng
xử văn hóa. Về quy tắc uống trà trong tiệc trà Korean, khách phải chờ
chủ nhà nâng chén trước rồi mới nâng chén của mình sau tượng trưng cho
một lời cảm tạ sự tiếp đón của chủ nhà. Khi dùng trà, cầm chén quay lòng
bàn tay vào trong, dâng chén lên sát mũi để thưởng thức hương trà. Sau
đó, tay che miệng, chậm rãi hớp một ngụm nhỏ, nuốt khẽ cho hương trà
thoát ra đằng mũi, đồng thời đọng lại một phần trong cổ họng, nuốt nước
bọt tiếp lần một, lần hai, lần ba để cảm nhận. Tùy từng tiệc trà cụ thể
sẽ có bánh ăn kèm phù hợp với vị của trà.
Một nét đặc biệt trong
văn hóa trà
của Korean là sự kết hợp hài hoà với văn hoá Thiền Seon, tạo ra một nét
rất riêng, rất khác biệt với các quốc gia lân cận.Bữa tiệc trà diễn ra
chậm rãi, thanh thoát, có khi kéo dài vài tiếng đồng hồ.
